Je paard staat met zijn neus boven de voerbak, waar je net een schep brok in hebt gegooid, maar hij begint niet te eten. Of hij eet wel, maar laat na de eerste hap de helft van zijn brokjes weer uit zijn mond vallen. Dan is het goed mogelijk dat je paard tandproblemen heeft. Een bezoek aan de gebitsverzorger kan de oplossing zijn.
Twintig jaar geleden werd er door ruiters eigenlijk bijna nooit in een paardenmond gekeken en een gebitsverzorger was een rariteit. Tegenwoordig gaan we heel anders met het paardengebit om. Inmiddels hebben we, soms door schade en schande, geleerd dat een paard met last van zijn gebit een probleempaard kan worden. Bovendien is niet eten al heel snel slecht voor de spijsvertering van een paard. Een paard eet alleen plantaardig materiaal en daarbij is het gebit van groot belang. Veel vezels in het voer zorgen er namelijk voor dat er veel gekauwd moet worden. Vaak kauwt een paard wel 300 tot 600 keer voordat hij voedsel doorgeslikt. De kauwbeweging bij het eten van ruwvoer is tweezijdig, dus zowel met de linker als de rechter kiezen. Hierdoor slijten de kiezen gelijkmatig af.
Risico op maagzweren
“Als het gebit problemen oplevert, kan het zijn dat een paard brokken en ruwvoer onvoldoende kauwt. Door het doorslikken van onvoldoende gekauwde voedingsmiddelen kunnen voedingsstoffen onvoldoende worden opgenomen en ontstaat er een tekort. Een gevolg daarvan is vermagering. Maar het kan ook zijn dat er problemen in bepaalde onderdelen van het spijsverteringskanaal ontstaan. Bijvoorbeeld verstopping van de slokdarm of koliek”, vertelt dierenarts Arnout ter Keurs van Dierengeneeskundig Centrum Winterswijk.
De kauwbeweging is bovendien de enige manier om de speekselklieren te stimuleren. Speeksel is van groot belang om het voedsel gemakkelijk door de slokdarm te laten glijden en om de pH in de maag te balanceren: het bevat namelijk veel natriumbicarbonaat, een zuurbuffer. Een paard loopt na zes uur vasten al een risico op het krijgen van maagzweren.
Tandproblemen
Waaraan kun je zien dat een paard last heeft van zijn gebit? Het kan zijn dat een paard een afwijkende manier van eten laat zien, bijvoorbeeld dat hij maar aan één kant kauwt. Of dat ze minder graag ruwvoer eten. Ze beginnen vaak wel aan hun hooi, maar stoppen al na een paar kauwslagen. Ze kunnen ook met hun hoofd schudden of met hun tong spelen. Maar meestal ontdekt een eigenaar dat zijn paard last heeft van zijn gebit doordat hij proppen in de voerbak vindt, of doordat zijn paard uit zijn mond stinkt doordat er voer in het gebit achterblijft.
Wisselen
Veel tandproblemen ontstaan als een paard gaat wisselen. “Het komt voor dat tanden niet meer mooi recht op elkaar staan, waardoor haken ontstaan. Paarden gaan dan slecht eten. We proberen dan eigenlijk altijd eerst om het gebit uit te balanceren. Dat wil zeggen: de emaille punten eraf en uitbalanceren van het kauwvlak. Als je een gebit weer optimaal hebt gemaakt, kan een paard met zijn kiezen weer een malende beweging maken”, vertelt Rik Teunissen, gebitsverzorger bij Dierenartsenpraktijk Doetinchem-Zeddam.
Diastase
Maar er komen ook andere tandproblemen voor die ervoor zorgen dat paarden minder gemakkelijk gaan eten. Een probleem dat Rik regelmatig tegenkomt is diastase en dat komt volgens hem bij paarden van alle leeftijden voor. “Normaal sluiten de gebitselementen mooi tegen elkaar aan, maar bij een diastase is er ruimte tussen de kiezen van het paard. Die ruimtes ontstaan doordat een paard ergens in het gebit last heeft. Paarden zullen dan proberen de druk in het gebit te verplaatsen. Zo kan er druk komen voorin de mond of juist helemaal achterin bij de kiezen en zo wordt het probleem van kwaad tot erger”, legt Teunissen uit.
In die ruimtes tussen de kiezen kan zich voer ophopen. Dit voer gaat rotten en het tandvlees eronder irriteren. Uiteindelijk ontstaat zo een ontsteking van het tandvlees en trekt het tandvlees zich terug waardoor de kies los komt te staan.
Losse elementen
Teunissen ziet ook regelmatig paarden langskomen die slecht willen eten doordat ze losse elementen hebben. Daarbij komen soms ook wortelontstekingen voor. “Als we een paard verdenken van een wortelontsteking, maken we eerst een röntgenfoto om te kijken hoe de wortel eruit ziet. Daarna besluiten we of de kies moet worden getrokken of dat we een antibioticakuur voorschrijven om te proberen de kies te behouden. Als de ingreep erg gecompliceerd is, dan verwijs ik de eigenaar door naar paardentandartsen Gabriëlle en Jan Broeze in Winterswijk. Zij zijn in die materie gespecialiseerd en krijgen uit het hele land paarden doorverwezen. In de meeste gevallen lukt het om kiezen te trekken bij het staande paard. Een paard krijgt dan zware sedatie en lokale verdoving. Ze hoeven niet meer helemaal onder narcose gebracht te worden om de kiezen operatief te verwijderen of te stempelen”, vertelt Teunissen.
Overigens is Teunissen bij de gebitsbehandeling van oudere paarden erg voorzichtig. Teunissen: “Tanden en kiezen van jonge paarden groeien nog door, bij oudere dieren is dit niet meer het geval. Als zo’n paard een grote golf in zijn gebit heeft, dan is dit vaak ook zijn kauwvlak. Dat kun je niet altijd meer afvlakken, want dan heb je kans dat het probleem alleen maar groter wordt.”
Voeren
Hoe houd je een paard met dergelijke problemen nu goed aan het eten? Rik noemt als eerste dat het verstandig is om een goede kwaliteit grof ruwvoer te geven. Hij is ook een voorstander van het daarnaast voeren van seniorenbrok of muesli’s voor oudere (18+) paarden. Meerdere voerfabrikanten hebben speciaal voer voor paarden die al wat ouder zijn en moeite hebben om hun voer nog goed te kauwen.
“Als de conditie van oude paarden terugvalt, geef dan een aangepast voer zodat hij met minder voeropname toch alle noodzakelijke voedingsstoffen binnenkrijgt. Het moeilijkste is echter om paarden die slecht kauwen toch voldoende ruwvoer op te laten nemen. Structuur is essentieel voor het optimaal functioneren van de darmen. De meeste seniorenvoeders bevatten extra vezels die makkelijk te verwerken zijn voor paarden met een minder gebit. Luzerne of grasbrok behoren ook tot de mogelijkheden. Maar je kunt ook bietenpulp geven.”
Maar wat nu als je paard echt helemaal stopt met eten? “Stoppen met eten zorgt bij paarden voor grote problemen. Ook omdat de darmpassage stil kan komen te liggen. Eigenlijk is het dan het allermooiste als een paard gras kan eten, liefst in een weelderige wei, want daar zit dan nog alles in. In de zomer natuurlijk nog meer dan in de winter, maar het is voor elk paard ideaal om gras te eten. Ook omdat ze er helemaal niet zo hard op hoeven te kauwen. Veel minder hard in elk geval dan op hooi. De lengte van het gras maakt eigenlijk niet uit. Sommige paarden eten het liefst wat langer gras en anderen hebben liever juist iets korter gras. Het is per paard verschillend. Bovendien doet het in de wei lopen ook psychisch iets met een paard. Een paard voelt zich dan sowieso beter dan wanneer hij de hele dag op stal moet staan. En beweging is ook weer goed voor de darmpassage.”
